Αφιέρωμα στο καρναβάλι της Νάουσας !!

Πόσοι από εσάς έχετε βρεθεί στη Νάουσα απόκριες; Πόσοι όχι; H Νάουσα ή επισήμως η Ηρωική πόλη της Νάουσας, είναι μια ορεινή πόλη της Κεντρικής Μακεδονίας, χτισμένη στους πρόποδες του όρουςΒερμίου. Είναι το μεγαλύτερο σε πληθυσμό ορεινό αστικό κέντρο της Ελλάδας ενώ μετά τη διοικητική μεταρρύθμιση του σχεδίου Καλλικράτης, διαμόρφωσε τον πληθυσμό του σε 32.494 κατοίκους! Χαρακτηρίζεται από το 1955 ως Ηρωική πόλη για τους αγώνες και τις θυσίες  των κατοίκων κατά την περίοδο των απελευθερωτικών αγώνων του 1822! Η Νάουσα μεταξύ πολλών άλλων φημίζεται για το αποκριάτικο έθιμο«Γενίτσαροι και Μπούλες». Το έθιμο αυτό, το οποίο επιτυχώς έχει χαρακτηριστεί και χορευτικό δρώμενο, έχει τις  βαθιές ρίζες του στην αρχαιότητα που στο πέρασμα της μακραίωνης Ιστορίας του ενσωμάτωσε στοιχεία της τοπικής παράδοσης και των ηρωικών αγώνων. Την μεγαλύτερη ακμή του γνώρισε στα τέλη του 19ου και του 20ου αιώνα και φθάνει αναλλοίωτο μέχρι και σήμερα… Στο έθιμο αυτό παίρνουν μέρος μόνο άντρες. Ακόμα και τη γυναικεία μορφή (νύφη-μπούλα) την υποδύεται πάντα άνδρας. Κυριότερα χαρακτηριστικά της αμφίεσης όσων συμμετέχουν στο δρώμενο είναι ο «πρόσωπος» με τα πολύ μικρά μάτια και το επίσης μικρό στόμα, η «πάλα» που είναι το σπαθί για το χορό, το «πισλί» το γιλέκο δηλαδή πάνω στο οποίο είναι ραμμένα τα ασήμια και η «φουστανέλα»!

Σε αντίθεση με την «αταξία» που επικρατεί τις μέρες της αποκριάς, το έθιμο της Νάουσας χαρακτηρίζει ηπειθαρχημένη και τυποποιημένη εμφάνιση των συμμετεχόντων! Το ντύσιμο, το μάζεμα του μπουλουκιού, το προσκύνημα, το δρομολόγιο, το μουσικό ρεπερτόριο, οι χοροί, τα όργανα και οι απαράλλαχτοι κανόνες που κρατούν οι συμμετέχοντες εδώ και αιώνες. Το έθιμο διαδραματίζεται και τις δυο Κυριακές των Αποκριών. Από νωρίς το πρωί ντύνονται κι ετοιμάζονται οι Γενίτσαροι και οι Μπούλες. Από μακριά ακούγονται το νταούλι με το ζουρνά που καλούν στο μάζεμα του μπουλουκιού. Τα όργανα παίζοντας μια μελωδία ελεύθερου ρυθμικού τύπου το Ζαλιστό, θα περάσουν από όλα τα σπίτια των νέων που συμμετέχουν και έναν-έναν θα τους μαζέψουν. Τα όργανα δε θα μαζέψουν τα μικρά αγόρια. Αυτά πηγαίνουν με τους πατεράδες τους στα σπίτια των μεγαλύτερων. Όταν ακουστεί ο Ζαλιστός, η Μπούλα θα βγει στο παράθυρο ή στο μπαλκόνι του σπιτιού να χαιρετίσει το μπουλούκι που έρχεται να την πάρει. Ανοίγει ψηλά τα χέρια και χαιρετά κουνώντας το στήθος δεξιά-αριστερά, ώστε να κουδουνίζουν τα νομίσματα που έχει κρεμασμένα στο στήθος. Στη συνέχεια ο νέος παίρνοντας χέρι και πηδώντας στα δύο του πόδια, χαιρετά όλους τους ανθρώπους του σπιτιού καθώς και όσους τον βοήθησαν στο ντύσιμο. Αφού τελειώσει το μάζεμα του μπουλουκιού, όλοι μαζί ξεκινούν για το Δημαρχείο, το Κονάκι του Μουντίρη στα χρόνια της τουρκοκρατίας και υπολογίζουν να φθάσουν εκεί κοντά στο μεσημέρι. Στις δώδεκα περίπου συγκεντρώνονται στο Δημαρχείο όπου βρίσκεται μαζεμένη όλη η Νάουσα, περιμένοντας να δουν τις Μπούλες.

Η χορευτική δράση του μπουλουκιού ξεκινούσε μετά την επίσκεψη στο κονάκι του άρχοντα της πόλης, από τον οποίο έπρεπε να δοθεί στον αρχηγό του μπουλουκιού άδεια για την τέλεση του εθίμου. Σήμερα όλα τα μπουλούκια θα επισκεφθούν το Δημαρχείο και μετά θα αρχίσουν τη χορευτική τους πορεία μέσα στους δρόμους της Νάουσας. Αμέσως μόλις η ομάδα φθάσει στην πλατεία και ο αρχηγός πάει να δώσει τα «διαπιστευτήρια» του μπουλουκιού του στο Δήμαρχο, αρχίζει και η χορευτική δράση του μπουλουκιού. Ο ζουρνάς παίζει το Ζαλιστό, οι Μπούλες, που είναι ζευγάρια, γέρνουν το κορμί τους πίσω και τινάζονται αγέρωχα. Ένας από κάθε ζεύγος βοηθούμενος από το σύντροφό του που τον κρατά πίσω στην πλάτη, κάνει μια υπερέκταση προς τα πίσω χτυπώντας υπερήφανα με νευρικές κινήσεις τα νομίσματα του στήθους του, σε αντίθεση με τη νύφη-Μπούλα που κάνει τεμενάδες, προσκυνώντας ως το χώμα. Όσο το μπουλούκι βρίσκεται σε πορεία και φορά τις προσωπίδες, κανείς από τους θεατές δεν επιτρέπεται να χορέψει μαζί τους, ούτε φυσικά να σύρει το χορό. Από τη στιγμή όμως που οι Μπούλες βγάλουν τον πρόσωπο στ’ Αλώνια, μπορούν να πάρουν μέρος στο χορό και πολίτες ή παλιές Μπούλες που μένουν σ’ αυτή τη γειτονιά.

Μετά το μεγάλο γλέντι στα Αλώνια παίρνοντας το δρόμο για τα Γαλάκεια, οι ζουρνάδες παίζουν την πατινάδα «Δε σ’ άριζαν τα’ Αλώνια Νταηλιάνα». Οι Μπούλες με την πατινάδα της Χοντροσούγκλας, αφού περάσουν το Στραβό Πλάτανο και το τριόδι του Λάτση και του Λάμνια, θα βγουν στα Καμμένα, όπου θα στήσουν και τον τελευταίο τους χορό. Τώρα θα βγάλουν τις προσωπίδες όσοι μένουν σ’ αυτή τη μεριά της πόλης. Εδώ χορεύουν οι παλιές Μπούλες καθώς και όσοι από τον κόσμο θέλουν να χορέψουν. Στα Καμμένα πια αρχίζει να διαλύεται το μπουλούκι, όσες Μπούλες έχουν κουραστεί φεύγουν για τα σπίτια τους, ενώ άλλες συνεχίζουν το γλέντι στα σπίτια που τους καλούν μερακλήδες Ναουσαίοι. Ο χορός δεν είναι πια τελετουργικός, έχει πλέον μετατραπεί σε λαϊκό πανηγύρι. Το πρωί όλα τα μέλη του μπουλουκιού και ο κόσμος, κουρασμένοι από τον πολύ χορό θα χωρίσουν πηγαίνοντας για τα σπίτια τους. Παλαιότερα, όταν επέστρεφαν αργά στο σπίτι τους, κοιμόνταν ντυμένοι σε μια καρέκλα ή στο στρώμα, τυλιγμένοι σ” ένα καθαρό σεντόνι, έτσι ώστε την επόμενη μέρα να είναι έτοιμοι και να μη χρειάζεται να ξαναντυθούν. Συνοπτικά το έθιμο ξεκινάει την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς, συνεχίζεται την Δευτέρα – τα μπουλούκια επισκέπτονται τα σπίτια των μελών τους και γλεντούν, επαναλαμβάνεται την Κυριακή της Αποκριάς (Τυρινής) – στην πλατεία των Αλωνίων γίνεται γλέντι με παραδοσιακούς μεζέδες και το φημισμένο Ναουσαίικο κρασί, συνεχίζεται την Καθαρή Δευτέρα και την Κυριακή της Ορθοδοξίας όπου όλα τα μπουλούκια συναντώνται στην περιοχή Σπηλαίου για να γλεντήσουν με παραδοσιακές πίτες, γλυκά του ταψιού και άφθονο κρασί. Έφτασε λοιπόν και φέτος η στιγμή για την αναβίωση του τοπικού δρωμένου του «Γενίτσαρου και της Μπούλας».

Αυτό είναι το παραδοσιακό καρναβάλι της Νάουσας, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχει και σύγχρονο καρναβάλι με μασκαρέματα, καθώς τη δεύτερη Κυριακή πραγματοποιείταιπαρέλαση με αποκριάτικα άρματαενώ καθόλη τη διάρκεια των αποκριών τα πάρτυ στα κλαμπς και στα μπαρ της Νάουσας δεν έχουν τελειωμό και παρέες κόσμου με τη συνοδεία οργάνων χορεύουν και γλεντάνε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες στους στολισμένους και γεμάτους δρόμους της πανέμορφης Νάουσας! Εάν λοιπόν επιθυμείτε να κάνετε κάποια εξόρμηση φέτος τις απόκριες, η Νάουσα φαντάζει ο ιδανικός προορισμός, αφού ικανοποιεί και τα πιο απαιτητικά γούστα φέρνοντας πλάι το παρελθόν με το παρόν! Προτείνω ανεπιφύλακτα σε όσους ταξιδέψουν στη Νάουσα να επισκεφθούν το «Άλσος του Αγίου Νικολάου», το μνημείο των «Στουμπάνων», τη «Σχολή Αριστοτέλους» και το παραδοσιακό «Αρκοχώρι». Όσον αφορά τη διαμονή η «Παλαιά Πόλη», το «Χαγιάτι» και το «Dellagio» είναι μερικά από τα πολλά ξενοδοχεία της περιοχής με πολύ εύκολη πρόσβαση στο κέντρο ενώ για φαγητό μη διστάσετε να επισκεφθείτε το «Παραδοσιακό», «τη Σπονδή», και τα  «Οινομαγειρέματα» όπου θα ξετρελαθείτε  μοναδικές νοστιμιές τους. Η Νάουσα γιορτάζει και σας καλεί να το ζήσετε μαζί της…Ακόμα εκεί είστε;

Νίκος Πιτάνιος